Nieruchomość przeznaczona pod drogę publiczną może stanowić tylko własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego (art. 2a ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych, t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115 ze zm.). Ustawowe wyłączenie nieruchomości przeznaczonej pod drogę publiczną z obrotu oznacza niedopuszczalność zmiany jej właściciela na inny prywatny podmiot. W konsekwencji tego, posiadanie samoistne takiej nieruchomości przez podmiot niepubliczny nie może prowadzić do jej nabycia przez zasiedzenie. Nie jest natomiast wyłączone nabycie przez zasiedzenie prawa własności nieruchomości objętych we władanie przez podmioty publiczne w celu wybudowania na nich drogi publicznej (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2010 r., I CSK 359/09 i z dnia 24 czerwca 2010 r., IV CSK 40/10, nie publikowane). Pogląd ten znajduje odniesienie również do stanu prawnego powstałego pod rządami ustawy z dnia 10 grudnia 1920 r. o budowie i utrzymaniu dróg publicznych w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 1921 r. Nr 6, poz. 32 ze zm.), w którym mimo braku wyraźnego przepisu ustawy dominowało zapatrywanie o posiadaniu przez drogi publiczne statusu rzeczy wyłączonych z obrotu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 września 1930 r., II K 746/30, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 września 2011 r., I CSK 719/10).
Dla zaistnienia samoistności posiadania niezbędne jest faktyczne władanie rzeczą. Wykazanie władania rzeczą jest z kolei warunkiem powołania się na domniemanie, że ten kto faktycznie rzeczą włada jest posiadaczem samoistnym (art. 339 KC).
Ocena władztwa wykonywanego przez Skarb Państwa nad nieruchomościami objętymi wnioskiem powinna uwzględniać element woli władania rzeczą dla siebie, prowadzący do ustalenia samoistnego charakteru posiadania. Czynnik woli składający się na posiadanie samoistne (art. 336 KC), to wola wykonywania władztwa nad rzeczą dla siebie, przejawiającą się w podejmowaniu czynności faktycznych wskazujących na samodzielny i niezależny od woli innej osoby stan władztwa. Samoistne posiadanie nieruchomości nie wyłącza możliwości udostępnia korzystania z niej przez posiadacza innym osobom, tak jak może to uczynić właściciel.
Zgodnie z poglądem utrwalonym w orzecznictwie Sądu Najwyższego, charakter obiektów należących do Skarbu Państwa lub samorządowych osób prawnych i przeznaczonych do ogólnego użytku nie wpływa na przysługujący do nich Skarbowi Państwa lub Gminie tytuł własności, a tym samym na możliwość nabycia przez tą podmioty prawa ich własności przez zasiedzenie, o ile tylko spełnione zostaną prowadzące do tego ustawowe przesłanki (zob. m.in. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 7 maja 2014 r., II CSK 491/13, z dnia 21 maja 2014 r., II CSK 458/13, z dnia 15 stycznia 2015 r., IV CSK 193/14).
O tym czy posiadanie ma charakter samoistny rozstrzyga stan woli posiadacza i sposób jej uzewnętrznienia. Posiadacz, który wie, że nie jest właścicielem, ale chce posiadać nieruchomość tak jak właściciel i taką wolę manifestuje jest posiadaczem samoistnym. Świadomość posiadacza nie wpływa na przesłanki nabycia własności przez zasiedzenie, a jedynie może wpływać na ocenę jego złej albo dobrej wiary. Samoistny posiadacz nieruchomości nie traci cech takiego posiadacz przez to, że zwraca się do właściciela z propozycją zbycia na jego rzecz nieruchomości (zob. postawienia Sądu Najwyższego z dnia 5 stycznia 2011 r., III CSK 72/10 i z dnia 29 listopada 2012 r., V CSK 552/11, nie publikowane).
Podsumowując, nieruchomości przeznaczone pod drogi publiczne są rzeczami wyłączonymi z obrotu (res extra comercium), choć przeznaczonymi do powszechnego użytku (res publico usui destinatae). Wyłączenie nieruchomości z obrotu ma charakter bezwzględny; jest dokonywane tylko ustawą i oznacza niedopuszczalność jakiejkolwiek zmiany podmiotowej w osobie właściciela, niezależnie od sposobu jej dokonania, nikt więc poza Skarbem Państwa lub jednostkami samorządu nie może być właścicielem gruntu przeznaczonego pod drogi publiczne. Niedopuszczalność zmiany właściciela „publicznego” na osobę „prywatną” wyłącza możliwość nabycia własności takiej nieruchomości przez zasiedzenie przez inny podmiot. Innymi słowy, skutkiem wyłączenia z obrotu nieruchomości przeznaczonych pod drogi publiczne jest to, że wprawdzie są one przedmiotem prawa własności Państwa lub gminy, lecz może dojść do zmiany właściciela tylko pomiędzy tymi podmiotami i niedopuszczalne jest nabycie tego prawa przez inny podmiot.
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.