Zniesienie współwłasności i podział nieruchomości należącej do spadkobierców oraz niebędącego spadkobiercą nabywcy udziału w nieruchomości

Zniesienie współwłasności i podział nieruchomości należącej do spadkobierców oraz niebędącego spadkobiercą nabywcy udziału w nieruchomości

Nabywca udziału w nieruchomości spadkowej niewątpliwie staje się jej współwłaścicielem. Zgodnie bowiem z art. 1036 KC, spadkobierca może za zgodą pozostałych spadkobierców rozporządzić udziałem w przedmiocie należącym do spadku. Brak zgody któregokolwiek z pozostałych spadkobierców nie powoduje jednak nieważności rozporządzenia, lecz jego bezskuteczność i to tylko o tyle, o ile naruszałoby ono uprawnienie przysługujące temu spadkobiercy na podstawie przepisów o dziale spadku. Dopóki zatem sąd nie uzna - co w rozpoznawanej sprawie nie nastąpiło - że doszło do takiego naruszenia, zbycie udziału jest w pełni skuteczne (zob. m.in. wyrok Sadu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2002 r., IV CKN 595/00, niepubl. oraz postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 2 kwietnia 1990 r., III CRN 68/90, OSNCP 1991, nr 8-9, poz. 109 i z dnia 1 grudnia 2000 r., V CKN 1298/00, OSNC 2001, nr 6, poz. 94). Konstatacja ta prowadziłaby zatem do wniosku, że wnioskodawcy - co do zasady - są legitymowani do wszczęcia postępowania o zniesienie współwłasności, gdyż uprawnienie to przysługuje każdemu współwłaścicielowi niezależnie od zgody innych współwłaścicieli (art. 210 zdanie pierwsze KC).

Spadkobiercy nie mogą żądać zniesienia współwłasności przedmiotów należących do spadku na innej drodze niż w postępowaniu o dział spadku. Zasadniczym argumentem podnoszonym przeciwko dopuszczalności zniesienia współwłasności przedmiotu należącego do spadku i konieczności zastosowania przepisów o dziale spadku jest okoliczność, że tylko w tym postępowaniu spadkobiercy mogą podnieść kwestię bezskuteczności zbycia udziału (art. 1036 KC). Trzeba jednak zauważyć, że wszczęcie tego postępowania zależy od woli samych spadkobierców. Jeśli więc dojdą oni do wniosku, że zainicjowane przez nabywcę udziału w przedmiocie spadkowym postępowanie o zniesienie współwłasności może naruszać ich prawa, mogą skorzystać z uprawnienia do zgłoszenia wniosku o przeprowadzenie postępowania o dział spadku; jego uczestnikiem będzie również nabywca udziału w przedmiocie należącym do spadku (art. 510 KPC). W takiej sytuacji z reguły zajdzie potrzeba zawieszenia postępowania o zniesienie współwłasności ze względów prejudycjalnych.

Trudno zgodzić się z poglądem, że rozwiązanie takie wymusza na spadkobiercach dział spadku, którego nie zamierzali przeprowadzić. Potrzeba wszczęcia takiego postępowania powstanie wtedy, gdy spadkobiercy uznają, że zniesienie współwłasności narusza ich prawa, przy czym może ona zostać uznana za ważny powód usprawiedliwiający dokonanie tylko częściowego działu spadku, obejmującego konkretny przedmiot spadkowy (art. 1038 § 1 KPC).

Trzeba zauważyć, że w sytuacji, w której wszyscy pozostali spadkobiercy wyrazili zgodę na zbycie udziału w przedmiocie należącym do spadku, ich prawa przewidziane w art. 1036 KC nie zostają naruszone. Uznanie zatem, że nabywcy udziału nie przysługuje uprawnienie do złożenia wniosku o zniesienie współwłasności w takim przypadku nie może nawet służyć ochronie interesów spadkobierców; zmusza zaś nabywcę do pozostawania we współwłasności w zależności od niczym nieskrępowanej woli spadkobierców.

Tymczasem - według art. 210 zdanie pierwsze KC- uprawnienie do żądania zniesienia współwłasności nie jest zależne od zgody pozostałych współwłaścicieli; ma ono charakter szczególnie intensywny, gdyż służy likwidacji stanu przejściowego, jakim - w założeniu ustawodawcy - jest współwłasność. Ograniczenia w korzystaniu z tego uprawnienia mogą wynikać przede wszystkim z ustawy. Nie ma dostatecznych argumentów pozwalających na ograniczenie możliwości zniesienia współwłasności pomiędzy spadkobiercami a nabywcą udziału w przedmiocie spadkowym na podstawie przepisów o dziale spadku.

Za przyjęciem takiego rozwiązania przemawia również zasada ochrony własności wyrażona w art. 64 Konstytucji. Nie można uznać, że wystarczającą przyczynę ograniczenia prawa własności (w przypadku współwłasności jego elementem jest uprawnienie do żądania zniesienia współwłasności), stanowić może wzgląd na ochronę interesów innych współwłaścicieli, którzy ochronę tę mogą uzyskać na skutek wszczęcia postępowania o dział spadku. Ograniczenie takie nie znalazło wyrazu w formie regulacji ustawowej. Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 21 stycznia 2011 r. III CZP 118/10

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Dodaj komentarz