Kara umowna w umowie o roboty budowlane i dzieło: odstąpienie, obniżenie i zapłata

Kara umowna w umowie o roboty budowlane i dzieło: odstąpienie, obniżenie i zapłata

Możliwe jest zastrzeżenie umowne, mocą którego naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy. Źródłem wspomnianego zastrzeżenia może być umowa, z tym że nie jest konieczne, aby była to ta czynność prawna, której naruszenie prowadzi do obowiązku zapłaty kary umownej. Nie ma przeszkód, aby już w umowie przedwstępne strony ustaliły zasady ustalania odszkodowania obowiązujące w umowie przyrzeczonej. Sensem ekonomicznym kary umownej jest zabezpieczenie się przed skutkami niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego przez kontrahenta oraz ze swej istoty nie zawiera elementu ekwiwalentności świadczenia, gdyż obowiązkowi zapłaty kary umownej nie towarzyszy wzajemny obowiązek świadczenia strony przeciwnej.

Karę umowną można zastrzec na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego, bez względu na to, czy świadczenie miało polegać na działaniu, czy też zaniechaniu. Nie ulega kwestii, że strony mogą ją odnieść tylko do jednej ze wskazanych form naruszenia przez dłużnika zobowiązania, czy też wręcz ustalą, jaki rodzaj nienależytego wykonania zobowiązania będzie sankcjonowany karą umowną.

Nie wystarczy stwierdzenie w umowie, że w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez stronę zobowiązaną do świadczenia (niepieniężnego) należy się wierzycielowi zapłata kary umownej (pieniężnej), bez wyraźnego określenia jej wysokości, sposobu obliczenia lub zapłaty.

W praktyce kontraktowej często zastrzega się karę umowną na wypadek odstąpienia od umowy, z przyczyn za które odpowiada druga strona. Przy czym wymaga podkreślenia, że w takim wypadku podstawą domagania się kary umownej jest przypadek niewykonania lub nienależytego wykonania świadczenia niepieniężnego, którego źródłem jest zobowiązanie powstałe wskutek odstąpienia od umowy, nie zaś stosunek umowny, od którego odstąpiono.

Wysokość kary umownej

Kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Należy przyjąć, że zastrzeżona kara umowna ma charakter kary wyłącznej. Wierzyciel bez względu na wysokość poniesionej szkody nie może domagać się odszkodowania uzupełniającego, przewyższającego wysokość zastrzeżonej kary, ale też nie będzie zmuszony ograniczyć swojego żądania w wypadku, gdyby przewyższyło on doznaną przezeń szkodę. Mechanizm kary umownej doznaje wyjątku w przypadku umyślnego wyrządzenia szkody, ponieważ w takim wypadku nie obowiązuje umowne ograniczenie odpowiedzialności. Przy czym zmienia się wówczas także ciężar dowodu. To wierzyciel zmuszony będzie na ogólnych zasadach wykazać przesłanki odpowiedzialności

Obniżenie kary umownej

Miarkowanie kary jest możliwe, po pierwsze, jeżeli zobowiązanie zostało wykonane w znacznej części. Ustalenie, czy zobowiązanie zostało wykonane w znacznej części podlega indywidualnej ocenie w konkretnym wypadku, oraz dopuszczalność miarkowania jest wyłączona w razie zobowiązania dłużnika do świadczenia niepodzielnego, natomiast w innych sytuacjach powinna być stosowana z dużą ostrożnością. Przyjmuje się, że wykonanie zobowiązania w znacznej części występuje wtedy, gdy mimo uchybień dłużnika dochodzi do zaspokojenia w istotnym zakresie interesu wierzyciela.  Rozumienie wykonania zobowiązania w znacznej części zależy głównie od rodzaju świadczenia lub świadczeń oczekiwanych od dłużnika, ich podzielności, czasu trwania, korzyści należnych wierzycielowi, zwłaszcza gdy jest przedsiębiorcą. Nieraz przecież tylko całość świadczeń, szczególnie na rynku usług, będzie należytym wykonaniem zobowiązania, więc analizowana przesłanka miarkowania kary umownej nie wystąpi

Po drugie, miarkowanie jest zasadne, jeżeli kara jest rażąco wygórowana.  Dłużnik może żądać redukcji kary jedynie wtedy, gdy dysproporcja kary jest nad wyraz istotna i dostrzegalna dla każdego obserwatora. Nie wskazuje się, jakim kryterium należy się posłużyć przy ustaleniu owej dysproporcji. Widoczne jest tu znaczące zróżnicowanie poglądów. Wskazuje się, że odniesieniem jest tu zwłaszcza wysokość poniesionej przez wierzyciela szkody. O tym, czy w danym wypadku można mówić o karze umownej rażąco wygórowanej, nie może sama przez się decydować jej wysokość przyjęta procentowo w określonym akcie prawnym, lecz przede wszystkim stosunek, w jakim do siebie pozostają dochodzona kara umowna i spełnione z opóźnieniem świadczenie dłużnika. W sytuacji gdy kara umowna równa się bądź zbliżona jest do wysokości wykonanego z opóźnieniem zobowiązania, w związku z którym ją zastrzeżono, można ją uważać za rażąco wygórowaną.

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Dodaj komentarz