Ustawodawca traktuje współwłasność rzeczy, także po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej, jako stan przejściowy. Kryteria, według których ma dojść do zniesienia współwłasności określone zostały w art. 211 i 212 KC. Ustawodawca założył, że każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności przez podział rzeczy wspólnej, a zatem przez przyznanie poszczególnym współwłaścicielom jakiejś jej części. Ten sposób zniesienia współwłasności jest wyłączony tylko wówczas, gdy podział byłby sprzeczny z ustawą, ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa albo że pociągałoby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości. Przyznanie rzeczy podlegającej podziałowi na własność jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych może nastąpić wtedy, gdy nie daje się ona podzielić. W takim przypadku jest również możliwe nakazanie sprzedaży rzeczy zgodnie z przepisami procedury cywilnej (art. 212 § 2 KC).
Z art. 21 ust. 1 oraz art. 64 Konstytucji wynika zasada równej ochrony prawa własności, którą należy respektować także w postępowaniu o zniesienie współwłasności i realizować przez przyznanie współwłaścicielom fizycznie wydzielonych części rzeczy wspólnej, o ile tylko preferują oni ten sposób podziału, a nie zachodzą okoliczności wymienione w art. 211 in fine KC (por. też postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2010 r., III CSK 195/09; z dnia 8 października 2009 r., II CK 2/09; z dnia 2 lutego 2001 r., IV CKN 251/00; i z dnia 19 stycznia 2001 r., V CKN 1436/2001, niepublikowane).
Jeżeli przedmiotem współwłasności znoszonej w ramach postępowania o podział majątku wspólnego nie jest jedna rzecz lecz kilka rzeczy o zbliżonych właściwościach, współwłaścicielom (także jeżeli są oni byłymi małżonkami) mogą być przyznane poszczególne rzeczy w całości, bez konieczności ich fizycznego dzielenia, tak by każdy z uprawnionych zyskał w naturze (co preferuje ustawodawca w art. 211 KC), na swoją wyłączną własność rzeczy o zbliżonych właściwościach i wartości. Przeprowadzenie podziału w taki sposób znosi albo przynajmniej istotnie ogranicza potrzebę orzekania o spłatach pomiędzy współwłaścicielami, co do których zawsze istnieje ryzyko, że nie zostaną uregulowane dobrowolnie i w terminie, a ich egzekwowanie tak czy inaczej doprowadzi do sprzedaży rzeczy niegdyś wspólnej, tyle że za cenę możliwą do uzyskania w postępowaniu egzekucyjnym, pomniejszoną o jego koszty. Podział w naturze majątku wspólnego jest konieczny szczególnie wtedy, gdy w jego skład wchodzą nieruchomości, bo sprawia, że uwarunkowania rynkowe, decydujące o wzroście lub spadku wartości rzeczy tego rodzaju, w jednakowym stopniu dotyczą obojga byłych małżonków.
Fizyczny podział rzeczy wspólnej pomiędzy jej współwłaścicieli nie może nastąpić, gdy wyklucza go ustawa z uwagi na charakter rzeczy albo gdy istnieją dostateczne podstawy do wnioskowania, że podział byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa do niej względnie gdyby pociągał za sobą zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości (art. 211 KC). Sytuacja finansowa, mieszkaniowa i zawodowa uczestniczki, zamiar ewentualnej sprzedaży przyznanej jej nieruchomości, konflikt pomiędzy nią a wnioskodawcą nie stanowią ani samodzielnie, ani łącznie negatywnych przesłanek określonych w art. 211 KC, uniemożliwiających fizyczny podział nieruchomości stanowiących wspólny majątek stron (por. też postanowienia Sądu Najwyższego z 21 czerwca 1979 r., III CRN 68/79, OSNCP 1980, nr 1, poz. 11; z 4 października 2002 r., III CKN 1283/00, OSNC 2003, nr 12, poz. 170).
Przyznanie jednemu ze współwłaścicieli nieruchomości lub jej części z przeznaczeniem na sprzedaż nie sprzeciwia się istocie podziału majątku w naturze. Właściciel ma bowiem nie tylko prawo korzystania ze swojej rzeczy, ale i prawo rozporządzania nią. Jeżeli zatem właściciel nie chce lub nie może już korzystać z rzeczy, to władny jest nią rozporządzić, samodzielnie decydując o tym, w jakim czasie (także z uwagi na sytuację rynkową) dokona sprzedaży, komu i za jaką cenę. Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 20 września 2012 r. IV CSK 10/12
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.