Do niemożności zawarcia umowy przyrzeczonej w sytuacji, gdy strony w umowie przedwstępnej określiły termin jej zawarcia, dochodzi najpóźniej z upływem przedawnienia roszczenia o jej zawarcie. Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia wymagalności tego roszczenia, czyli od dnia oznaczonego przez strony jako termin zawarcia umowy przyrzeczonej (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 maca 2004 r., I CK 443/03; z dnia 11 marca 2010 r., IV CSK 418/09, niepublikowane). Przedawnieniu w tym czasie ulegają również pozostałe roszczenia z umowy przedwstępnej, do których zalicza się roszczenie o naprawienie szkody poniesionej przez stronę umowy przedwstępnej przez to, że liczyła ona na zawarcie umowy przyrzeczonej, z tytułu zadatku lub kary umownej (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2006 r., III CZP 102/06, OSNC 2007 nr 7 - 8, poz. 104 i z dnia 8 lipca 2007 r., III CZP 3/07). Termin przedawnienia roszczeń z umowy przedwstępnej został określony w sposób wyjątkowy, w stosunku do ogólnych reguł. Ma on na celu zapobieganie sytuacji, w której strony zbyt długo mogłyby pozostawać związane umową przedwstępną.
Roszczenie o zwrot świadczenia nienależnie spełnionego na poczet umowy przyrzeczonej, z uwagi na nieosiągnięcie zamierzonego celu, spowodowanego niezawarciem umowy przyrzeczonej, nie przedawnia się z upływem rocznego terminu określonego w art. 390 § 3 KC, lecz z upływem terminu ogólnego, przewidzianego w art. 118 KC, czyli jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2007 r., III CZP 3/07; wyrok z dnia 24 marca 2003 r., I CKN 316/01, OSNC 2004, nr 7 - 8, poz. 117). Zobowiązanie do zwrotu tego świadczenia ma charakter bezterminowy, a zatem staje się ono wymagalne z dniem, w którym powinno być spełnione, gdyby wierzyciel wezwał dłużnika do wykonania zobowiązania w najwcześniej możliwym terminie, stosownie do art. 120 § 1 zdanie drugie w związku z art. 455 KC (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2009 r., III CZP 102/09, OSNC 2010 nr 5, poz. 75 oraz powołane w jej uzasadnieniu wyroki z dnia 17 grudnia 1976 r., III CRN 289/76, , z dnia 24 kwietnia 2003 r., I CKN 316/01, OSNC 2004, nr 7 - 8, poz. 117; z dnia 16 lipca 2003 r., V CK 24/02, OSNC 2004, nr 10, poz. 157, z dnia 28 kwietnia 2004 r., V CK 461/03, i uchwałę z dnia 6 marca 1991 r., III CZP 2/91, OSNCP 1991, nr 7, poz. 93). Z art. 120 § 1 zdanie drugie KC wypływa wniosek, że roszczenie stanie się wymagalne po dokonaniu określonej czynności, którą jest także wezwanie do jego spełnienia ze wskazaniem terminu rozumianego jako niezwłoczny. Podjęcie czynności warunkującej wymagalność w najwcześniej możliwym terminie odnosi się do chwili powstania zobowiązania dłużnika do zwrotu nienależnego świadczenia. Ustalenia, kiedy wierzyciel mógłby najwcześniej podjąć czynność zmierzającą do spełnienia świadczenia należy dokonywać w okolicznościach konkretnego stanu faktycznego sprawy. W odniesieniu do świadczenia nienależnego, z uwagi na nieosiągnięcie jego celu, najwcześniej możliwym terminem wezwania dłużnika do zwrotu tego świadczenia jest chwila, w której było wiadome, że umowa przyrzeczona nie zostanie zawarta, nie zawsze powinna być ona połączona z upływem terminu przedawnienia roszczenia o zawarcie umowy przyrzeczonej.
Sformułowanie „niezwłocznie po wezwaniu” oznacza, że obowiązek dłużnika powinien być indywidualnie określony, stosownie do okoliczności sprawy, które pozwolą na obiektywną ocenę możliwości spełnienia świadczenia, przy uwzględnieniu dochowania przez niego należytej staranności. Od chwili upływu terminu wyznaczonego do wykonania zobowiązania przez dłużnika biegnie przedawnienie roszczenia (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia6 marca 1991 r., III CZP 2/91; wyrok z dnia 24 kwietnia 2003 r., I CKN 316/01; z dnia 3 lutego 2006 r., I CSK 17/05, z dnia 10 marca 2016 r., III CSK 131/15, z dnia 16 grudnia 2015 r., IV CSK 141/15, niepublikowane).
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
