Dopuszczalne jest miarkowanie kary umownej zastrzeżonej na wypadek zwłoki w spełnieniu całości świadczenia także ze względu na wykonanie przez dłużnika zobowiązania w znacznej części. Od okoliczności konkretnego przypadku zależy, czy częściowe wykonanie robót budowlanych przed popadnięciem w zwłokę ma znaczenie dla wierzyciela i zaspokaja jego godny ochrony interes. W każdym razie możliwa jest sytuacja, w której częściowe wykonanie robót budowlanych przed popadnięciem w zwłokę ma znaczenie dla wierzyciela i zaspokaja jego godny ochrony interes (patrz: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2002 r., sygn. akt V CKN 1075/00; z dnia 19 kwietnia 2006 r., sygn. akt V CSK 34/06; i z dnia 21 września 2007 r., sygn. akt V CSK 139/07, OSNC-ZD rok 2008, nr 2, poz. 44; z dnia 26 stycznia 2011 r., sygn. akt II CSK 318/10, OSNC-ZD rok 2011, nr 4, poz. 80).
Kodeks cywilny nie wskazuje jakie konkretne okoliczności faktyczne mogą mieć wpływ na ocenę zaistnienia drugiej z wymienionych w art. 484 § 2 przesłanki „rażącego wygórowania kary”, pozostawiając ich ustalenie uznaniu sędziowskiemu uwzględniającemu okoliczności konkretnej sprawy. Krąg przypadków, w których można mówić o spełnieniu się tej przesłanki nie został ustawowo zdeterminowany a formuła art. 484 § 2 in fine KC jest na tyle ogólna, że może obejmować różne sytuacje. W orzecznictwie wśród okoliczności rzutujących na możliwość miarkowania kary umownej jako rażąco wygórowanej wskazuje się m. in. brak szkody lub jej niewielki rozmiar (por. uchwałę składu siedmiu sędziów SN z 6 listopada 2003 r., sygn. akt III CZP 61/03 - OSNC rok 2004, nr 5, poz. 69) a także stosunek kary umownej do wartości spełnionego świadczenia lub do wartości robót ustalonej w umowie, w której kara została zastrzeżona (por. wyroki SN: z 20 maja 1980 r., sygn. akt I CR 229/80, OSNCP rok 1980, nr 12, poz. 243; z 19 kwietnia 2006 r., sygn. akt V CSK 34/06).
Od okoliczności konkretnego przypadku zależy, czy częściowe wykonanie robót budowlanych przed popadnięciem w zwłokę ma znaczenie dla wierzyciela i zaspokaja jego godny ochrony interes. W każdym razie możliwa jest sytuacja, w której częściowe wykonanie robót budowlanych przed popadnięciem w zwłokę ma znaczenie dla wierzyciela i zaspokaja jego godny ochrony interes. Sytuacja taka może wystąpić w szczególności wtedy, gdy przedmiot umowy o roboty budowlane obejmuje wyodrębnione zespoły prac i niektóre z nich zostaną wykonane przed dniem popadnięcia w zwłokę, pozwalając wierzycielowi na korzystanie z ich rezultatu.
Przykład z sprawy sądowej
Jak wynika z powyższego w okolicznościach niniejszej sprawy za zmniejszeniem kary umownej przemawia istnienie obu przesłanek wskazanych w art. 484 § 2 KC. Mamy bowiem do czynienia z sytuacją, gdy doszło do wykonania w terminie nie tylko znacznej części, lecz niemal całości zobowiązania. Ponadto o rażącym wygórowaniu kary umownej świadczy jej porównanie z ustaloną w umowie wartością robót, z których znakomita większość - co ponownie wymaga podkreślenia - została wykonana w terminie. Zachodzi zatem przypadek ogromnej dysproporcji między wysokością zastrzeżonej kary umownej a interesem wierzyciela chronionym za pomocą kary umownej co uzasadnia jej zmniejszenie na podstawie art. 484 § 2 KC. Mając na względzie te okoliczności w ocenie Sądu Apelacyjnego uzasadnione jest zmiarkowanie należnej powodom kary umownej do kwoty 5.000 zł. O tyle zatem uzasadnionym okazał się zarzut naruszenia art. 484 § 2 KC. Należy też zauważyć, że odmienny pogląd Sądu pierwszej instancji, wynikał w znacznej mierze z podzielenia błędnego stanowiska powodów, jakoby istotnym w okolicznościach niniejszej sprawy pozostawało także wykonanie zobowiązania nienależycie z uwagi na złą jakość prac. Tymczasem, jak już wyżej wskazano, dochodzona kara umowna została zastrzeżona wyłącznie na wypadek zwłoki w wykonaniu prac, stąd dla oceny czy jej wysokość pozostaje w okolicznościach niniejszej sprawy adekwatna, kwestia ewentualnych usterek i wad, istnienia po stronie pozwanej obowiązku ich usunięcia oraz kosztów przeprowadzenia prac w tym celu koniecznych, pozostaje bezprzedmiotowa.
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.