Inwestor może udzielić wykonawcy "gwarancji zapłaty" w celu zabezpieczenia terminowej zapłaty wynagrodzenia za wykonanie robót budowlanych, a przedmiotowe zabezpieczenie może polegać na uzyskaniu gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej, a także akredytywy bankowej lub poręczenia banku udzielonego na zlecenie inwestora. Z kolei na mocy art. 649 § 1 KC, wykonawca robót budowlanych może w każdym czasie żądać od inwestora gwarancji zapłaty do wysokości wynagrodzenia wynikającego z umowy oraz robót dodatkowych lub koniecznych do wykonania umowy, zaakceptowanych na piśmie przez inwestora. Gwarancja zapłaty obejmuje jedynie zabezpieczenia udzielane przez banki lub ubezpieczycieli, a użyte w art. 6491 § 1 KC określenie "inwestor udziela wykonawcy" należy odnosić do tego typu zabezpieczenia. W istocie bowiem świadczenie inwestora polega na zapewnieniu, że bank lub ubezpieczyciel zabezpieczy terminową zapłatę za wykonanie robót budowlanych.
Gwarancją bankową jest jednostronne zobowiązanie banku - gwaranta, że po spełnieniu przez podmiot uprawniony (beneficjenta gwarancji) określonych warunków zapłaty, które mogą być stwierdzone określonymi w tym zapewnieniu dokumentami, jakie beneficjent załączy do sporządzonego we wskazanej formie żądania zapłaty, bank ten wykona świadczenie pieniężne na rzecz beneficjenta gwarancji - bezpośrednio lub za pośrednictwem innego banku", przy czym udzielenie i potwierdzenie gwarancji następuje na piśmie pod rygorem nieważności. Tym samym na stosunek gwarancji bankowej składają się dwie relacje, gdyż do jej udzielenia dochodzi na podstawie zlecenia klienta banku będącego dłużnikiem wobec beneficjenta. W pierwszej kolejności zatem bank zawiera ze zlecającym umowę precyzującą wystawienie gwarancji, jej treść i warunki. Z kolei drugi stosunek łączy bank z beneficjentem gwarancji i powstaje po przyjęciu przez tego ostatniego dokumentu gwarancji, to jest jednostronnego zobowiązania banku na wypadek, gdyby dłużnik główny zobowiązania nie wykonał. W przypadku, jeżeli wykonawca nie uzyska żądanej gwarancji zapłaty w wyznaczonym przez siebie terminie, nie krótszym niż 45 dni, uprawniony jest do odstąpienia od umowy z winy inwestora ze skutkiem na dzień odstąpienia. Ponadto brak żądanej gwarancji zapłaty stanowi przeszkodę w wykonaniu robót budowlanych z przyczyn dotyczących inwestora.
Uzyskanie przez wykonawcę żądanej gwarancji zapłaty następuje nie z chwilą zawarcia przez inwestora umowy z bankiem o udzielenie wykonawcy gwarancji lecz z chwilą nawiązania przez ten bank stosunku prawnego gwarancji z jej beneficjentem - wykonawcą umowy o roboty budowlane. Skoro zobowiązanie inwestora do zapłaty jest zobowiązaniem rezultatu, to tymże rezultatem jest dopiero nawiązanie stosunku gwarancji bankowej pomiędzy bakiem, a beneficjentem gwarancji.
Tym samym skoro zapewnienie udzielenia gwarancji można uznać za świadczenie inwestora, to stosownie do dyspozycji art. 649 § 2 KC wydanie dokumentu gwarancji po upływie 45 dniowego terminu stanowi niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania wynikającego z umowy o roboty budowlane, a w konsekwencji podstawową przesłankę powstania odszkodowania z tytułu niewykonania przez inwestora zobowiązania w tym zakresie. Podstawę tej odpowiedzialności może stanowić art. 391 KC, zgodnie z którym jeżeli w umowie zastrzeżono, że osoba trzecia zaciągnie określone zobowiązanie albo spełni określone świadczenie, ten, kto takie przyrzeczenie uczynił, odpowiedzialny jest za szkodę, którą druga strona ponosi przez to, że osoba trzecia odmawia zaciągnięcia zobowiązania albo nie spełnia świadczenia, a także art. 494 § 1 zd. 2 KC, który uprawnia stronę odstępującą od umowy do żądania zwrotu nie tylko tego, co świadczyła, lecz również naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania na zasadach ogólnych.
Ocena, czy udzielona gwarancja jest gwarancją „żądaną” w rozumieniu art. 694 § 1 KC, czy też dawała podstawy do odstąpienia od umowy z winy inwestora, dokonywać należy w oparciu o wszystkie okoliczności sprawy, w szczególności o ustalenie jakiej gwarancji wykonawca się domagał, jak przebiegała dotychczasowa współpraca stron, mając przede wszystkim na uwadze art. 354 § 2 KC (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 26 marca 2014 r., I ACa 24/14, L.).
Pozyskanie gwarancji przez powoda dla pozwanego oznacza, że w razie sporu o np. o wady robót budowlanych, w miejsce procesu inwestora przeciwko wykonawcy o roszczenia z tytułu wad, strony prowadziłyby proces z powództwa inwestora o zwrot sumy pozyskanej przez wykonawcę z gwarancji. W przypadku zaś braku gwarancji zapłaty wykonawca nie uzyskałby wypłaty pełnego wynagrodzenia za faktycznie wykonane prace, którego wypłata mogłaby być przeciągana przez inwestora, z uwagi na rzekome wady, naliczanie wątpliwych kar umownych itp. Tym samym wykonawca inwestowałby własne środki w realizację określonych robót budowlanych, a jednocześnie nie miałby możliwości szybkiego odzyskania tychże środków. Stanowiłoby to swoiste kredytowanie inwestora przez powoda. Celem gwarancji jest zatem odwrócenie tej sytuacji i zapewnienie natychmiastowej płatności wynagrodzenia należnego wykonawcy przez gwaranta, a w konsekwencji natychmiastowy zwrot wypłaconych sum przez inwestora gwarantowi. Tym samym ewentualnych roszczeń wobec wykonawcy, a w konsekwencji zwrotu wypłaconego wynagrodzenia inwestor mógłby dochodzić w odrębnym procesie. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi - I Wydział Cywilny z dnia 30 czerwca 2017 r. I ACa 585/17
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
