Zwłoka i opóźnienie przy wykonywaniu umowy o roboty budowlane i dzieło: odstąpienie, odszkodowanie i rozwiązanie umowy

Zwłoka i opóźnienie przy wykonywaniu umowy o roboty budowlane i dzieło: odstąpienie, odszkodowanie i rozwiązanie umowy

Strona umowy dopuszcza się zwłoki, gdy nie spełnia świadczenia w terminie, a jeżeli termin nie jest oznaczony, gdy nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Nie dotyczy to wypadku, gdy opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które strona odpowiedzialności nie ponosi.

Jeżeli dłużnik nie spełnia świadczenia, za które nie ponosi odpowiedzialności, popada w opóźnienie. Gdy natomiast opóźnienie wynika z przyczyn, za które dłużnik odpowiedzialność ponosi, znajduje się on w stanie kwalifikowanego opóźnienia, czyli zwłoki. Konsekwencją zwłoki dłużnika jest przede wszystkim powstanie po stronie wierzyciela roszczenia o naprawienie wynikłej ze zwłoki szkody, a także uprawnienie do nabycia na koszt dłużnika takiej samej ilości tej samej jakości rzeczy oznaczonych co do gatunku, które miały być przedmiotem świadczenia dłużnika będącego w zwłoce, lub do wykonania zastępczego świadczenia. W określonych przypadkach wierzyciel będzie mógł odmówić przyjęcia świadczenia i żądać naprawienia wynikłej z tego szkody. Oceny, czy za opóźnienie w spełnieniu świadczenia dłużnik odpowiada, czy też nie, dokonuje się w oparciu o ogólne zasady odpowiedzialności kontraktowej. Przyczyną zwłoki nie może być ani niemożliwość świadczenia – gdyż wówczas albo zobowiązanie to wygasło albo dłużnik ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą w miejsce świadczenia

W praktyce występuje domniemanie prawne, że dłużnik jest odpowiedzialny za opóźnienie. To bowiem na dłużniku ciąży obowiązek wykazania, iż nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie. Dopiero skuteczne przeprowadzenie takiego dowodu wyłączać będzie jego odpowiedzialność za zwłokę. Zwłokę więc domniemywa się. Jest to domniemanie wzruszalne. Wierzyciel musi więc jedynie udowodnić fakt zaistnienia opóźnienia, dłużnik zaś musi wykazać, że za to opóźnienie nie ponosi odpowiedzialności

Zwłoka dłużnika

Odpowiedzialność za zwłokę ma charakter absolutny w tym sensie, że nie jest możliwe uchylenie się przez dłużnika od tej odpowiedzialności. Fakt znajdowania się w zwłoce oznacza jednak, iż szkoda wyrządzona jest przez okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Ewentualny dowód na brak odpowiedzialności dłużnika wyłączał będzie nie odpowiedzialność tego dłużnika za zwłokę, lecz samą możliwość ustalenia, iż dłużnik w zwłokę popadł. Odpowiedzialność polega na naprawieniu zarówno szkody rzeczywistej, jak i utraconych korzyści, ale jedynie tych, które wyniknęły ze zwłoki (z tego, że wierzyciel otrzymał świadczenie później niż powinien), a nie na naprawieniu szkody wywołanej niespełnieniem świadczenia, skoro dłużnik nadal ma obowiązek świadczyć na rzecz wierzyciela a wierzyciel nadal ma obowiązek świadczenie przyjąć. W skrajnym przypadku zwłoka dłużnika w spełnieniu świadczenia przerodzi się po prostu w definitywne jego niespełnienie. Trzeba wreszcie pamiętać, że w omawianym przypadku zachowuje aktualność ogólna zasada, że odszkodowanie nie może przekroczyć wysokości poniesionej szkody. Poszkodowany nie może się wzbogacić w rezultacie poniesionej szkody

Zasada, iż obowiązek świadczenia zgodnie z treścią zobowiązania pozostaje w mocy pomimo zwłoki dłużnika, zostaje przełamana w sytuacji, w której świadczenie utraciło dla wierzyciela całkowicie lub w przeważającym stopniu znaczenie. Zaistnienie tych okoliczności należy badać z uwzględnieniem subiektywnego punktu widzenia wierzyciela.

Bieg terminu przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody w sytuacji, w której wierzyciel złożył oświadczenie o nieprzyjęciu świadczenia, rozpoczyna się od dnia wymagalności pierwotnego roszczenia, a nie od momentu, w którym straciło ono znaczenie dla wierzyciela i wierzyciel zrezygnował z dochodzenia wykonania zobowiązania, domagając się wyłącznie zapłaty odszkodowania

Zwłoka wierzyciela

Wierzyciel popada w zwłokę zawsze, gdy nieprzyjęcie świadczenia bądź niedokonanie przez niego odpowiedniej czynności następuje bez uzasadnionej przyczyny, niezależnie od tego, czy za powstanie tej przyczyny ponosi on winę, a zatem, czy jest ona następstwem okoliczności, za które wierzyciel ponosi odpowiedzialność. Dla popadnięcia wierzyciela w zwłokę nie są istotne przyczyny nieprzyjęcia świadczenia, o ile przyczyny takie nie są uzasadnione. Wynika z tego, że zwłokę może powodować zarówno zawinione, jak i niezawinione zachowanie się wierzyciela. Zwłoką wierzyciela będzie jedynie nieprzyjęcie zaofiarowanego świadczenia lub zapowiedź tego nieprzyjęcia oraz odmowa dokonania czynności koniecznej do spełnienia świadczenia. W każdym razie musi to nastąpić bez uzasadnionego powodu.

Aby doszło do zwłoki wierzyciela w powyższych przypadkach, konieczne jest, aby dłużnik zaofiarował świadczenie faktycznie i by spełnienie świadczenia było zgodne z treścią zobowiązania. Zaofiarowanie świadczenia musi mieć taki charakter, że będzie z niego wynikało, iż świadczenie rzeczywiście nastąpi niezwłocznie po tym, jak wierzyciel wyrazi wolę jego przyjęcia. Odmowa przyjęcia świadczenia lub jej zapowiedź nie muszą być dokonane wprost, lecz możliwe jest także wyciągnięcie takiego wniosku z dorozumianych działań wierzyciela, np. z kwestionowania ważności czy skuteczności umowy.

Skutkiem zwłoki wierzyciela jest w pierwszej kolejności powstanie po stronie dłużnika roszczenia o naprawienie szkody wynikłej ze zwłoki. Chodzić tu więc będzie o szkodę, jaką dłużnik poniósł przez konieczność utrzymywania przedmiotu świadczenia lub swojej gotowości po dacie, w której świadczenie miało być spełnione. Ponadto, z niespełnieniem świadczenia w terminie może dla dłużnika wiązać się naliczanie odsetek za opóźnienie.

Złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego ma skutek spełnienia świadczenia. Należy jednak pamiętać, że nie każdy obowiązek dłużnika polega na świadczeniu rzeczy, a zatem nie zawsze dłużnik może spełnić swoje świadczenie przez złożenie go do depozytu sądowego i tym samym uchronić się przed ewentualnym popadnięciem w zwłokę oraz przed negatywnymi skutkami zmiany okoliczności.

Odstąpienie od umowy i odszkodowanie

Zwłoka strony umowy wzajemnej w spełnieniu świadczenia wzajemnego powoduje, że drugiej stronie przysługuje wybór polegającym na dochodzeniu wykonania zobowiązania lub skorzystaniu z wykonania zastępczego, i dodatkowo odszkodowania za szkodę wynikłą ze zwłoki, albo też działaniem, które co prawda będzie zmierzać do wymuszenia świadczenia, wszelako zawiera w sobie zagrożenie wygaszenia całej umowy . Przysługuje więc stronie umowy prawo wyznaczenia dłużnikowi dodatkowego odpowiedniego terminu do wykonania zobowiązania z jednoczesnym zagrożeniem, że po jego bezskutecznym upływie będzie ona uprawniony do odstąpienia od umowy. Dopiero druga czynność, a mianowicie oświadczenie o odstąpieniu od umowy wywoła skutek w postaci unicestwienia zobowiązania wynikającego z zawartej umowy.

Pierwsze z wymienionych oświadczeń musi zawierać w sobie dwa elementy, mianowicie wyznaczenie stronie dodatkowego terminu do spełnienia świadczenia, ale także zastrzeżenie, że po jego bezskutecznym upływie strona będzie uprawniona do odstąpienia od umowy. Wyznaczenie dodatkowego terminu jest jednostronnym przesunięciem przez stronę wcześniej obowiązującego terminu spełnienia świadczenia nie uchyla ono stanu powstałej już zwłoki. Terminem odpowiednim jest termin realny w sensie obiektywnym.

Bezskuteczny upływ terminu do spełnienia świadczenia wzajemnego oznacza, że strona nie wykonała zobowiązania i prowadzi do powstania nowego stanu prawnego. Strona zyskuje bowiem dodatkową możliwość, jaką stwarza jej uprawnienie do odstąpienia od umowy, przy czym dalej – alternatywnie – jest uprawniona do żądania wykonania zobowiązania albo też skorzystania z wykonania zastępczego. W obu też wypadkach przysługuje jej prawo żądania naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki, której zakres nie obejmuje wartości niespełnionego świadczenia. Odstąpienie od umowy powoduje wygaśnięcie drugiego uprawnienia, które obejmuje roszczenie o wykonanie zobowiązania i uzupełniającego go roszczenia odszkodowawczego.

Samo odstąpienie zaliczane do praw kształtujących jest jednostronnym oświadczeniem woli skierowanym do drugiej strony umowy, skutkiem którego jest wygaśnięcie wynikającego z tej umowy obowiązków. Zasadniczo wymagane jest zachowania formy pisemnej przy odstąpieniu.

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Dodaj komentarz