Gwarancja zapłaty i zabezpieczenie w umowie o roboty budowlane

Gwarancja zapłaty i zabezpieczenie w umowie o roboty budowlane

Gwarancji zapłaty za roboty budowlane, zwanej dalej „gwarancją zapłaty”, inwestor udziela wykonawcy (generalnemu wykonawcy) w celu zabezpieczenia terminowej zapłaty umówionego wynagrodzenia za wykonanie robót budowlanych. Gwarancją zapłaty jest gwarancja bankowa lub ubezpieczeniowa, a także akredytywa bankowa lub poręczenie banku udzielone na zlecenie inwestora. Strony ponoszą w równych częściach udokumentowane koszty zabezpieczenia wierzytelności. Jej celem jest potrzeba zapobiegania negatywnym zjawiskom w gospodarce, w szczególności nieregulowania przez inwestorów i wykonawców robót budowlanych wynagrodzenia za wykonane prace, zwłaszcza gdy są to mali i średni przedsiębiorcy. Roszczenie o udzielenie gwarancji zapłaty jest skuteczne jedynie między stronami zobowiązania wynikającego z umowy o roboty budowlane. Wykonawca (generalny wykonawca) może dochodzić roszczenia o udzielenie gwarancji zapłaty, co do zasady, jedynie względem inwestora, a inwestor jest zobowiązany do zapewnienia udzielenia gwarancji zapłaty jedynie względem wykonawcy (generalnego wykonawcy).

Gwarancją zapłaty będzie wyłącznie gwarancja udzielona wykonawcy na zlecenie inwestora. Chodzi o inwestora występującego jako strona umowy o roboty budowlane, natomiast beneficjentem gwarancji ma być wykonawca (generalny wykonawca) tych robót. Z istoty gwarancji wynika, że sam inwestor udzielić jej nie może. Gwarancja zapłaty ma służyć zabezpieczeniu terminowej zapłaty umówionego wynagrodzenia, ale oprócz wynagrodzenia wynikającego z umowy będzie to wynagrodzenie za roboty dodatkowe lub konieczne do wykonania umowy, zaakceptowane na piśmie przez inwestora.

Roszczenie o udzielenie gwarancji wygasa najpóźniej wraz z wygaśnięciem roszczenia o zapłatę wynagrodzenia. Najczęściej ma to miejsce wskutek wykonania zobowiązania przez inwestora co najmniej w zakresie obowiązku zapłaty wynagrodzenia.

Gwarancja w zamówieniach publicznych

Znaczna część, zwłaszcza istotnych inwestycji, realizowana jest na podstawie umów zawieranych w trybie zamówień publicznych. Zamawiający może wówczas żądać od wykonawcy zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Dostrzegając jakościową różnicę zabezpieczanych świadczeń (wykonanie umowy następuje przez spełnienie świadczenia niepieniężnego), zauważmy, że w wykonawca wypełni obowiązek zabezpieczenia oferując inny, węższy niż wskazano katalog instrumentów. Nie może korzystać z akredytywy, przy czym oferowane zabezpieczenia mogą być ustanawiane przez szerszy krąg podmiotów. W tym wypadku nie obowiązuje monopol banków i zakładów ubezpieczeń, poręczeń mogą udzielić spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, a także przedsiębiorcy, podmioty działające na rzecz rozwoju gospodarczego lub podmioty działające na rzecz zatrudnienia lub rozwoju zasobów ludzkich, które uzyskały wsparcie Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości na powiększenie wyodrębnionego księgowo funduszu, z którego podmioty te udzielają poręczeń.

Gwarancja, a roboty dodatkowe

Wykonawca (generalny wykonawca) robót budowlanych może w każdym czasie żądać od inwestora gwarancji zapłaty do wysokości ewentualnego roszczenia z tytułu wynagrodzenia wynikającego z umowy oraz robót dodatkowych lub koniecznych do wykonania umowy, zaakceptowanych na piśmie przez inwestora.  Wezwanie do spełnienia świadczenia polegającego na zapewnieniu udzielenia gwarancji zapłaty powinno dokładnie określać co najmniej adresata wezwania, umowę o roboty budowlane, z której wynika zobowiązanie inwestora do zapłaty wynagrodzenia, zakres zabezpieczenia, jakiego domaga się wykonawca, oraz termin, w ciągu którego inwestor ma zapewnić udzielenie gwarancji zapłaty. Wskazanie zakresu zabezpieczenia oraz terminu jego zapewnienia jest istotne dla określenia sytuacji prawnej stron umowy o roboty budowlane.

Wykonawca może dochodzić roszczenia o udzielenie gwarancji zapłaty wynagrodzenia za wykonanie robót budowlanych w każdym czasie. Oznacza to, że w przypadku, gdy świadczenie polegające na zapewnieniu udzielenia gwarancji zapłaty ma charakter bezterminowy, wymagalność roszczenia o jego spełnienie jest uzależniona od wezwania inwestora do jego wykonania. W przypadku, gdy inwestor zaakceptuje na piśmie roboty dodatkowe lub inne roboty konieczne do wykonania umowy, powstaje roszczenie o udzielenie gwarancji zapłaty wynagrodzenia za wykonanie tych robót.

Roszczenie o udzielenie gwarancji zapłaty wynagrodzenia za wykonanie robót dodatkowych lub innych robót koniecznych do wykonania umowy może powstać dopiero wtedy, gdy obowiązek wykonania robót dodatkowych lub innych robót koniecznych do wykonania umowy zostanie wprowadzony do treści zobowiązania wynikającego z umowy o roboty budowlane. Najczęściej będzie to mieć miejsce już po rozpoczęciu wykonywania zobowiązania wynikającego z umowy o roboty budowlane. Warunkiem powstania roszczenia o udzielenie gwarancji zapłaty wynagrodzenia za wykonanie robót dodatkowych lub innych robót, koniecznych do wykonania umowy, jest dokonanie przez inwestora na piśmie czynności prawnej polegającej na zaakceptowaniu zakresu robót dodatkowych oraz innych robót, koniecznych do wykonania umowy.

Wyłączenie i ograniczenie prawa do gwarancji zapłaty

Nie można przez czynność prawną wyłączyć ani ograniczyć prawa wykonawcy (generalnego wykonawcy) do żądania od inwestora gwarancji zapłaty. Ustawodawca zabrania wyłączania oraz ograniczania roszczenia o udzielenie gwarancji zapłaty nie tylko w umowie o roboty budowlane, lecz także w jakiejkolwiek innej czynności prawnej. W konsekwencji może to stanowić podstawę do uznania za nieważną także czynności prawnej dokonanej między inwestorem i podmiotem udzielającym gwarancji zapłaty, której postanowienia będą prowadzić do udaremnienia celu roszczenia o udzielenie gwarancji zapłaty oraz celu zakazu ograniczania i wyłączania prawa wykonawcy do żądania udzielenia gwarancji zapłaty.   Oznacza to w szczególności, że strony umowy o roboty budowlane w chwili jej zawarcia nie mogą wprowadzać do jej treści postanowień wyłączających lub ograniczających roszczenie wykonawcy o udzielenie gwarancji zapłaty, nawet wtedy, gdy ich skutki miałyby nastąpić w przyszłości, to jest nawet gdyby ich powstanie było uzależnione od ziszczenia się warunku lub upływu terminu.  Odstąpienie inwestora od umowy spowodowane żądaniem wykonawcy (generalnego wykonawcy) przedstawienia gwarancji zapłaty jest bezskuteczne.

Nieuzyskanie gwarancji zapłaty

Jeżeli wykonawca (generalny wykonawca) nie uzyska żądanej gwarancji zapłaty w wyznaczonym przez siebie terminie, nie krótszym niż 45 dni, uprawniony jest do odstąpienia od umowy z winy inwestora ze skutkiem na dzień odstąpienia. Brak żądanej gwarancji zapłaty stanowi przeszkodę w wykonaniu robót budowlanych z przyczyn dotyczących inwestora. Inwestor nie może odmówić zapłaty wynagrodzenia mimo niewykonania robót budowlanych, jeżeli wykonawca (generalny wykonawca) był gotów je wykonać, lecz doznał przeszkody z przyczyn dotyczących inwestora. Jednakże w wypadku takim inwestor może odliczyć to, co wykonawca (generalny wykonawca) oszczędził z powodu niewykonania robót budowlanych. Złożenie przez wykonawcę oświadczenia woli o odstąpieniu od umowy o roboty budowlane przed upływem 45 dni od dnia wezwania inwestora do udzielenia gwarancji zapłaty jest pozbawione skutków prawnych. Wywołanie skutków wiążących się z odstąpieniem od umowy wymaga ponownego złożenia oświadczenia woli o odstąpieniu wtedy, gdy będą spełnione przesłanki warunkujące powstanie i wykonanie prawa do odstąpienia od umowy o roboty budowlane. W związku z tym w przypadku, gdy wykonawca wyznaczy termin na zapewnienie udzielenia gwarancji zapłaty krótszy niż 45 dni, uprawnienie do odstąpienia od umowy nie powstanie przed upływem 45 dni. Natomiast gdy wykonawca wyznaczy inwestorowi termin dłuższy niż 45 dni na zapewnienie udzielenia gwarancji zapłaty, dopiero bezskuteczny upływ tego terminu skutkuje powstaniem uprawnienia do odstąpienia od umowy o roboty budowlane. Ustawodawca przesądził, że nieudzielenie gwarancji zapłaty stanowi przeszkodę w wykonaniu robót budowlanych z przyczyn dotyczących inwestora bez względu na to, jaki faktyczny wpływ ma ta okoliczność na proces inwestycyjny ukierunkowany na wykonanie i oddanie obiektu.

Niezapewnienie przez inwestora udzielenia gwarancji zapłaty lub zapewnienie jej udzielenia niezgodnie z treścią zobowiązania, a w szczególności po terminie, nie jest przypadkiem zwłoki wierzyciela, lecz stanowi niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania wynikającego z umowy o roboty budowlane. Stanowi ono podstawową przesłankę powstania obowiązku zapłaty odszkodowania z tytułu niewykonania zobowiązania inwestora w tym zakresie. Nałożenie jednak na inwestora obowiązku zapłaty odszkodowania z tego tytułu wymaga udowodnienia szkody oraz adekwatnego związku przyczynowego między niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania gwarancyjnego a szkodą. Oznacza to, że w przypadku, gdy odpowiedzialność inwestora jest ustalana na zasadach ogólnych, stwierdzenie istnienia przesłanki niewykonania lub nienależytego wykonania przez inwestora zobowiązania do zapewnienia udzielenia gwarancji zapłaty przesądza jedynie o celowości badania dalszych przesłanek warunkujących obowiązek zapłaty odszkodowania.

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Dodaj komentarz